KANITA DAYALI TIP VE HEMŞİRELİKTEN KANITA DAYALI SAĞLIK POLİTİKALARINA
Kanıta dayalı uygulamalar eski zamanlara dayanmasına rağmen 20. yy daha çok konuşulmaya başlanmıştır. Özellikle son 10 yılda gittikçe hız kazanan bu konu hemşirelik ve tıp alanında ilgi görmekte ve mesleklerin işleyiş şekillerini yönlendirmektedir. Bu gelişmeler sağlık politikalarının temelini oluşturmaya da zemin hazırlamıştır.
Kanıta dayalı tıp mevcutta bulunan en yeni ve en güvenilir kanıtın özenli, doğru, açık şekilde uygulanmasıdır. Anlamlı ve sistematik çalışmaların klinik ortamlarında uygulanabilir olması gerekir. Kliniklerin tecrübeleri ve güvenilir bilimsel çalışmalar doğrultusunda kendi kliniklerinin ihtiyacına yönelik bilimsel temelli en yararlı tedaviyi bulup uygulamasıdır. Burada önemli olan protokollerin değişmez olmamasıdır. Uygulamalar esnasında görülen eksiklikler veya daha iyileri bulundukça güncelleştirilmelidir. Böylece dinamik ve yararlıyı uygulamak hedeflenmelidir.
Kanıta dayalı hemşirelik ilk Kanada, İngiltere ve Avusturalya’da başlamıştır. Buna yönelik hemşirelik kanıt merkezleri oluşturulmuştur. Bu merkezlerden kanıt değeri ve uygulanabilirliği olan çalışmalar neticesi ile kanıta dayalı hemşirelik bilgi havuzu oluşmuştur. Hemşirelik mesleğinin profesyonelleşme yolunda önündeki en büyük engel geleneksel uygulamalardır. Bu yüzden hemşirelerinde kendi bilgisini üreten konuma gelmelilerdir. Kanıta dayalı sağlık politikası üretebilmek için yeterli mesleki bilimsel bilgi düzeyini istendik düzeye çıkarmalı eğer istendik düzeyde ise bunun geliştirilmesini sağlamalıdır.
Kanıta dayalı uygulamalar tıpta ve hemşirelikte kullanımını artmasının kaçınılmaz sonucu sağlık politikalarının da kanıt düzeyine göre olmasının gerekliliği olacaktır.
POLİTİKA OLUŞTURMADA 6 MODEL
- Bilgi-Temelli Model: Bu model, toplumsal bir sorun hakkında acil araştırma politikası uygulanmasını önermektedir. Aşılama buna bir örnek olabilir.
- Problem-Çözme Modeli: Bir politik sorunu çözmeye yardımcı olmak ve ampirik kanıt sağlamak amacıyla geliştirilen bir modeldir. Buna örnek olarak sağlıktaki eşitsizlikleri önlemeye yönelik politikalar verilebilir.
- Politik Model: Politikacılar, siyasi kazanç sağlamadığı sürece araştırmalara destek vermeye pek gönüllü değillerdir. Araştırmacılar tarafından genellikle reddedilen bir modeldir.
- Aydınlanma Modeli: Bu model, kümülatif araştırmayı, bunun sonucunda oluşan kavramlar ve perspektiflerin kullanılmasını önermektedir. Bu modelde yetersizliklerin mevcutluğu bulunmaktadır.
- Taktik Model: Kanıt, hükümetin eylemsizliğini desteklemek, doğrulamak ya da bir politika konusunda verilen taahhüttün gecikmesi ya da reddedilmesi durumlarında kullanılmaktadır.
- İnteraktif model: araştırma ve politika arasında daha verimli ve yeni bir ilişki oluşturmayı sağladığı için öncelikli görülmektedir.
KANITA DAYALI SAĞLIK POLİTİKALARININ FAYDALARI
- Daha iyi sağlık hizmeti sunacak kararlar alınmasını sağlar.
- Sağlık hizmeti maliyetlerini düşürür.
- Kıt kaynakların etkili verimli kullanılmasını sağlar.
- En iyi tedavi yöntemini seçebilmeye teşvik eder.
- Hastanın otonomisini yükseltir.
- Sağlık çalışanlarının sürekli mesleki gelişim içerisinde olmasını sağlar.
- Bilimsel çalışmaların artmasını ve klinik uygulanmasının yaygınlaşmasını sağlar.
KANITA DAYALI SAĞLIK POLİTİKALARININ ENGELLERİ
- Tutarlı çalışmanın azlığı,
- Yığılan verilerin yetersiz kanıt niteliğinde olması,
- Araştırmaları okuyup, değerlendirecek zamanın yetersizliği,
- Bulgu ortaya koymada destek yetersizlikleri,
- Ortaya koyulacak kanıtların uygulanmasında yöneticilerin yeteri kadar motivasyonun yüksek olmaması,
Daha kaliteli bakım vermek için meslek grupları olarak kanıta dayalı uygulamaları içselleştirip ona yönelik çalışmalar üretmeliyiz. Günümüz teknoloji dünyasında bilgininde hızlı artış ve değişim göstermesi bizi geleneksel uygulamalardan zamanla uzaklaştıracaktır ve kanıta dayalı uygulamaları zorunlu kılacaktır.
Bilim gerçeğe giden yolları aydınlatan ışıktır. Hacı Bektaş-i Veli
FEYZA KOCAKURT
KAYNAKLAR:
- Bayın G., Akbulut Y., Kanıta Dayalı Yaklaşım Ve Sağlık Politikası, Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi 2012 1(2)
- Kocaman G., Hemşirelikte Kanıta Dayalı Uygulama , Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi - 2003/2
- Çapur Öztürk E., Kuru N., Canpolat Seyman Ç., Hemşirelikte Kanıta Dayalı Uygulamalara Genel Bakış, https://jag.journalagent.com/shyd/ sayı: 1, cilt 2, 2015
